Κριτική:
"... Πέντε σπονδυλωτά διηγήματα που σαν
να είναι κομμάτια ενός περίτεχνου παζλ ανθρώπινης περιπέτειας,
συναπαρτίζουν ένα ενιαίο αφήγημα που κερδίζει το ενδιαφέρον
του αναγνώστη από την πρώτη σελίδα... Το θέμα του βιβλίου
στρέφεται γύρω από τη σύγχρονη πραγματικότητα της Ελληνικής
Υπαίθρου όπου το χτες συνυπάρχει με το σήμερα και η
αλυσίδα της παράδοσης δεν έχει ακόμη σπάσει, παρά την
πίεση και τις σειρήνες του πολιτισμού. Οι ανθρώπινοι
τύποι και χαρακτήρες σκιαγραφούνται από τη συγγραφέα
με μαεστρία...."
Γιώτα Κούγιαλη, Εφημερίδα Η ΘΕΣΣΑΛΙΑ - Βόλος, Μάρτης
1999
"... Τα διηγήματα είναι σποδυλωτά, δηλαδή στην
ουσία συναπαρτίζουν ένα ενιαίο αφήγημα. Ορισμένα περιστατικά,
που εκτίθενται συνοπτικά και φαίνονται αναιτιολόγητα
σε ένα διήγημα, στη συνέχεια - σε άλλα διηγήματα - παρουσιάζονται
στην πληρότητά τους και αιτιολογούνται. Με τον ίδιο
τρόπο οι χαρακτήρες ολοκληρώνονται βαθμηδόν, είναι χαρακτήρες
"εν προόδω". Η αφηγηματική αυτή τεχνική, δηλαδή
η βαθμιαία προχώρηση από την υποδήλωση και τον υπαινιγμό
στη δήλωση και στην αποκάλυψη, κρατά σε συνεχή εγρήγορση
τον αναγνώστη. Εξ άλλου, ο ηθογραφικός χωροχρόνος χρησιμοποιείται
με πολλή μαστοριά, κάνοντάς μας να αναπνέουμε μιαν ατμόσφαιρα
παραμυθιακή, αίσθηση που ενισχύεται και από την προσιδιάζουσα
σε παραμυθιακές αφηγήσεις και λαϊκά κείμενα επανάληψη
φράσεων... Το πράγμα βέβαια δεν ξενίζει. Η Λ.Π.-Α.,
χρόνια ασκημένη στην τέχνη της αφήγησης, είναι πρώτα
απ' όλα μια άξια παραμυθού, που ξέρει πώς να στήνει
μια ιστορία και να την κάνει ενδιαφέρουσα, ακόμη κι
όταν αναφέρεται σε θέματα φαινομενικά ασήμαντα. Ο αναγνώστης
διαπιστώνει ότι τίποτε δεν είναι περιττό στο κείμενο,
όλα υπηρετούν την πλοκή και όλα οδηγούν σε κάποια ουσιώδη
και σημαντικά, που η συγγραφέας θέλει να του πει.
Αυτά που εντυπωσιάζουν ιδιαίτερα είναι η ελαστικότητα
και η διαστολή του χρόνου, που διασπούν τη γραμμικότητα
της αφήγησης. Η χρήση του in media res, η τεχνική της
ονειροπόλησης, τα συχνά φλας μπακ αλλά και οι οραματικές
μετατοπίσεις σε κάποια ακραία χρονικά σημεία, όπου η
ψυχή ψαύει το μυστήριο του θανάτου, χρωματίζουν εντελώς
ιδιαίτερα το κείμενο και το απομακρύνουν από τον κίνδυνο
του εγκλωβισμού του σε μια γραφική και ειδυλλιακή, αλλά
οπωσδήποτε στατική ηθογραφία. Ήδη το υποδήλωσα, αλλά
θα πρέπει να το διασαφηνίσω, ότι η συγγραφέας διηγείται
γεγονότα και παρουσιάζει ανθρώπους της ελληνικής υπαίθρου.
Τυπικά, λοιπόν, τα διηγήματα του επίμαχου βιβλίου κατατάσσονται
στην ηθογραφία. Λέω τυπικά, γιατί ουσιαστικά η συγγραφέας,
από το πρώτο κιόλας διήγημα, σπάζει το κέλυφος της ηθογραφίας
και προσπαθεί να φωτίσει μυστικές και αθέατες πτυχές
της εσωτερικής ζωής των ηρώων της, που ο καθένας τους
προσπαθεί να καταξιώσει την παρουσία του πάνω στη γη
και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που ταλανίζουν την
ύπαρξη... Έχω τη γνώμη ότι από ένα σημείο και πέρα,
η Πέτροβιτς δεν εκφράζει τον εαυτό της, αλλά οικειοποιείται,
όπως όλοι οι γνήσιοι λογοτέχνες, ξένες ψυχικές καταστάσεις
και νοοτροπίες, κατορθώνοντας να παρουσιάσει με την
ίδια αληθοφάνεια και πειστικότητα τους πιο ακραίους
και διαμετρικά αντίθετους χαρακτήρες. ....
Ολοκληρώνοντας την παρουσιάση του βιβλίου, θα ήθελα
να τονίσω ότι διαρρέεται από έντονο ιδεολογικό προβληματισμό.
Κυρίαρχο είναι στα διηγήματα που το απαρτίζουν το πρόβλημα
του θανάτου - θα τολμούσα, χρησιμοποιώντας την πλατωνική
ορολογία, να χαρακτηρίσω το βιβλίο ως "μελέτη θανάτου"...Το
βιβλίο δεν ανήκει στη λεγόμενη θρησκευτική λογοτεχνία,
είναι όμως διάχυτη η θρησκευτική ατμόσφαιρα, μέσα στην
οποία κινείται η συγγραφέας... Παράλληλα κινείται με
αξιοζήλευτη άνεση στα αρχαιοελληνικά κείμενα, συνυφαίνει
το παρελθόν με το παρόν και δένει την παράδοση με τη
σύγχρονη πραγματικότητα της ελληνικής υπαίθρου... Τελειώνοντας,
θέλω να δηλώσω ότι χαίρω ιδιαίτερα που παρουσιάζω το
βιβλίο αυτό και για έναν άλλο λόγο: Έχω κουραστεί να
διαβάζω διηγήματα και μυθιστορήματα, όπου οι αβυσσαλέες
καταστάσεις του ασυνειδήτου, οι σεξουαλικές διαστροφές,
τα υπαρξιακά αδιέξοδα και ο απελπισμός των συγγραφέων
αναδεικνύονται σε θέματα πρωτοπορίας. Δεν αντέχω άλλο
το φαινόμενο αυτό. Η λογοτεχνία πρέπει να μας δίνει
και κάποια ελπίδα. Και πιστεύω ειλικρινά ότι το Ενώπιον
των αγγέλων δίνει αυτή την ελπίδα. Πέρα από την
αισθητική απόλαυση που μας χαρίζει, είναι ένα βιβλίο
τίμιο, γραμμένο με πόνο και έγνοια για τα προβλήματα
του ανθρώπου, στον οποίο η συγγραφέας του, παρά την
ηθική έκπτωση και φρικαλεότητα της εποχής μας, εξακολουθεί
να πιστεύει."
Ηρακλής Καλλέργης, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών
(παρουσίαση του βιβλίου σε ειδική εκδήλωση, 14 Φεβρουαρίου
2000)
|